Ventilatie en Warmte-terugwinning

icon ventilator

Een goed ventilatiesysteem zorgt voor de juiste balans in luchtkwaliteit, comfort en energieprestatie van de woning. Maar nu we ook in de bestaande woningvoorraad energiegebruik een steeds belangrijkere rol moet gaan spelen wordt het steeds ingewikkelder om deze balans te waarborgen. Ventilatiesystemen, van zeer geavanceerde en complexe systemen tot vrij eenvoudige systemen worden aangeboden in de markt. Je moet echter goed kijken of een systeem wel in te passen is en vaak letterlijk wel past en in te bouwen valt in een bestaande woning.

Vier basissystemen A, B C en D

In het algemeen werden tot nu toe vier basistechnieken voor ventilatiesystemen onderscheiden (systeem A, B, C en D).
Deze indeling is puur gebaseerd op hoe de lucht in de woning wordt toe- en afgevoerd; zonder waardering voor energieprestatie, comfort of luchtkwaliteit.

4 basissystemen; v.l.n.r. A, B, C, en D. verschillen in aanzuiging en afvoer van lucht

De ventilatie , d.w.z. aanvoer en/of afvoer van verse buitenlucht of “verbruikte” binnenlucht, maakt óf gebruik van onderdruk of van overdruk binnen de woning. Het spreekt van zelf dat je dan in controle moet zijn over de toe- en afvoer van lucht: een gecontroleerde ventilatie. Kieren en openingen in de buitenschil van het gebouw (in de gevels, de vloer en het dak) verstoren die afvoer en toevoer: je kunt dan niet de gewenste overdruk of onderdruk opbouwen. Dus een goede luchtdichtheid van de “gebouw-enveloppe” is bepalend voor een goed functionerende ventilatie.   zie luchtdicht

Veel toegepast wordt systeem C (mechanische afzuiging, toevoer via roosters).
Met het oog op energiezuinigheid wordt tegenwoordig meer en meer gebruikgemaakt van gebalanceerde ventilatie met warmteterugwinning (systeem D).
De meest recente ontwikkelingen op het gebied van energiezuinige ventilatiesystemen laten echter allerlei mengvormen zien.
Hierbij vervaagt het traditionele onderscheid tussen de vier klassieke systemen

Vraaggestuurde ventilatiesystemen

Onderzoek toont aan dat innovatieve vraaggestuurde woningventilatiesystemen voor een belangrijke verbetering kunnen zorgen. Dit door gerichter te ventileren in plaats van door verhoging van de systeemcapaciteit. Met sensoren (CO2-sensoren) kan op meerdere plaatsen in huis gesignaleerd worden of er afgezogen en verse lucht toegevoerd moet worden. Nooit te veel en nooit te weinig.

De praktijk leert dat de kwaliteit van de ventilatie niet samenhangt met de keuze voor een bepaald type systeem, de simpele (conventionele) systemen buiten beschouwing gelaten. Er is namelijk niet één specifiek goed of slecht systeemtype. De kwaliteit van de ventilatie hangt wel samen met die van het systeemontwerp en met de uitvoering, het beheer, het gebruik en het onderhoud. Het ventilatiesysteem vraagt dus in alle stappen van het bouwproces om expliciete aandacht. De niet-expert kan hier een belangrijke rol in spelen.

Ventilatie Basis Systeem: A

Systeem A
Toevoer: Natuurlijk
Afvoer: Natuurlijk

Bij systeem A worden geen ventilatoren gebruikt en is de aan- en afvoer van lucht volledig gebaseerd op natuurlijke druk- en temperatuurverschillen tussen binnen en buiten.

Ventilatie Basis Systeem: B

Systeem B
Toevoer: Mechanisch
Afvoer: Natuurlijk

Bij systeem B wordt verse lucht met behulp van ventilatoren de verschillende leefruimtes van de woning aangevoerd. De oude lucht wordt zo min of meer door overdruk de woning uitgevoerd. Dit systeem kwam voor bij (oudere) luchtverwarmingsystemen

Ventilatie Basis Systeem: C

Systeem C
Toevoer: Natuurlijk
Afvoer: Mechanisch

Bij systeem C wordt vervuilde lucht via afvoerroosters afgezogen en naar buiten toe afgevoerd. Hierdoor ontstaat in de woning een onderdruk die ervoor zorgt dat verse lucht via roosters de woning wordt ingezogen.

Ventilatie Basis Systeem: D

Systeem D
Toevoer: Mechanisch
Afvoer: Mechanisch

Bij systeem D wordt lucht mechanisch aangevoerd in verblijfsruimtes en mechanisch afgevoerd naar keuken, badkamer en toilet. Meestal gebeurt dat met een ventilatiebox die zorgt voor een evenwicht tussen aan- en afvoer van lucht in de woning. Men spreekt ook wel van gebalanceerde ventilatie of balansventilatie.

bijzondere aandacht voor VENTILATIE en OPEN VERBRANDINGSTOESTELLEN in huis

De aanwezigheid en de werking van de verbrandingstoestellen (verwarmingsketel, gasgestookte boilers, geijsers, gasgestookte bakovens en gasplaten, open haard) is belangrijk.
Toestellen met open verbranding kunnen echt problematisch worden of zelfs tot gevaarlijke situaties leiden. Indien deze toestellen of voorzieningen toch (tijdelijk) gehandhaafd blijven, moet de ruimte voorzien worden van een permanente, niet afsluitbare toevoer van verbrandingslucht.
Deze functie kan dus niet worden overgenomen door het ventilatiesysteem zelf.

Andere aandachtspunten:

  • Naast de toevoer van verbrandingslucht zijn er ook eisen voor de ventilatie van de stookruimte zelf, soms ook voor gesloten verbrandingstoestellen.
  • De norm bespreekt ook het vermijden van interactie tussen bijvoorbeeld afzuigkappen en open verbrandingstoestellen.
    (zie onderstaande afbeeldingen)
  • Ook de rookgasafvoer moet goed functioneren. De vervanging van verbrandingstoestellen vereist ook aandacht voor ventilatieaspecten.

Zo zal een oude CV-ketel met open verbranding in een bijkeuken, verwarmingshok of was-en droogkeuken, eigenlijk ook werken als een decentrale extractieventilatie.
Wanneer deze ketel wordt vervangen door een nieuw gesloten systeem, een HR-ketel, valt deze ventilatie weg.
(De HR-ketel haalt zijn eigen luchttoevoer in een gesloten systeem. Dus de ruimte waarin de HR-ketel opgesteld is profiteert niet van deze luchttoevoer.)
Dan moet er een gecontroleerde ventilatie voor de gebruiksruimte “bijkeuken, etc.” maar ook voor de ketel zelf nieuw voorzien worden.

Interactie tussen verbrandingstoestel en afzuigkap.
De luchttoevoer is voldoende groot (links) of te klein (rechts) waardoor in het laatste geval rookgassen via de trekonderbreker
of verbrandingshaard worden aangezogen.

Warmte terugwinning uit ventilatielucht -WTW
Een energiezuinig gebouw moet luchtdicht zijn en goed geïsoleerd om energieverlies door lekkage en transmissie te voorkomen. Maar als het luchtdicht is moeten we ook goed voorzien in ventilatie. “Vervuilde”, gebruikte, lucht moeten we afvoeren. Maar die lucht is warme lucht en heeft een energie-inhoud die we nog goed kunnen gebruiken. Bijvoorbeeld gebruiken om de verse en frisse buitenlucht, weer zoveel mogelijk op binnentemperatuur te brengen.

 

Voor de warmte die wordt hergebruikt hoeven we geen nieuwe energie toe te voegen aan de woning waardoor bronnen en installatie voor het produceren van warmte minder groot hoeven te worden uitgevoerd.
Inmiddels zijn er tal van oplossingen ontwikkeld voor toepassingen in bestaande en oudere woningen om energie uit ventilatielucht terug te winnen zodat een gezond binnenklimaat en energiebesparing hand in hand kunnen gaan.

 

Warmte terugwinning uit douchewater - WTW

Als de badkamer of douche verbouwd gaat worden, denk er dan eens over na een dergelijke warmtewisselaar in te bouwen. Het gebruikte douchewater loopt door een warmtewisselaar en geeft de nog aanwezige warmte (dus energie) af aan het koude leidingwater. Het voorverwarmde leidingwater wordt dan verder opgewarmd door de CV-Combiketel of warmwaterboiler. De investering ligt tussen de €500 en €750 en kan een besparing van 100 tot 150 m3 gas opleveren