Het belangrijkste doel van ventilatie is het handhaven van een goed en gezond binnenmilieu. Daarvoor is ventilatie nodig: aanvoer van verse lucht en afvoer van vervuilde lucht en vocht. In huizen zonder een mechanisch ventilatiesysteem (twee derde van de Nederlandse huizen) kan dat alleen via natuurlijke ventilatie: lucht stroomt de woning in via klepraampjes en roosters. De vervuilde lucht stroomt via afvoerkanalen de woning uit.
Als in die oudere woningen dan naden en kieren zijn dichtgemaakt om tocht en warmteverlies tegen te gaan, vindt er minder ventilatie plaats. Als bewoners ook nog klepraampjes en roosters dicht houden vanwege kou of tocht, ontstaat een ongezonde leefomgeving. Gelukkig kun je daar zelf wat aan doen.

Ventileren en luchten: twee verschillende begrippen-één gezondheidseis. Wij “vervuilen” ons binnenklimaat in een woning met de uitgeademde lucht, met lichaamsgeuren, kooklucht, verbrandingsgassen van een gaskookplaat, kaarsen, deodorant, poetsmiddelen, spuitbussen, en misschien ook nog sigaretten of sigarenrook. Maar ook de gassen die ontwijken uit bouwmaterialen, meubels, stoffen en kleding dragen bij aan een onophoudelijke vervuiling van het binnenklimaat. In de keuken, toilet en badkamer hebben we dan misschien een afzuiging, maar dat is in de energie-efficiënte woning beslist niet genoeg om een gezond en aangenaam binnenklimaat te hebben. In de woningen gebouwd vóór (ruwweg) 2000, kregen was een “natuurlijke”, maar vooral ongecontroleerde ventilatie als het ware ingebouwd: er waren veel kieren en naden, die al die luchtjes en luchtvochtigheid wel afvoerden naar buiten en verse lucht binnen lieten stromen. Maar daarmee stroomde ook veel warme lucht en dus ook energie weg. Die enorme hoeveelheid energie willen we niet verliezen en dus maken we, bouwen we heel luchtdicht. Dat is een “energie-prestatie-eis” voor gebouwen. Maar, om onze gezondheid veilig te stellen, hebben we daarnaast een “gezondheids- en hygiëne eis” die we stellen aan gebouwen. Voor elk type gebouw: woningen en woongebouwen, scholen, verpleeghuizen, bioscoop, enz.  U ziet dat onderscheid wordt gemaakt naar het gebruik van een gebouw. Helaas krijgen we bij een gebouw vrijwel nooit een “gebruiksaanwijzing”. Vreemd is dat: waarom wel bij een auto, koelkast, stofzuiger, …… Maar niet bij een woning, die een veel grotere investering is en waarin en waarmee we vele uren meer in de weer zijn dan wat dan ook! Één van die gebruiksaanwijzingen zou luchten en ventileren moeten zijn. Luchten alleen is niet genoeg en ventileren alleen is niet genoeg. Je hebt beide nodig.

Dat is krachtig en radicaal het hele volume aan binnenlucht uitwisselen met verse buitenlucht. Ja, dat kost energie. Onvermijdelijk, maar dat doe je in de eerste plaats voor je gezondheid en voor het voorkomen van vochtproblemen. Voor een hele woning betekent dit (gemiddeld) dat je in één keer 400m3 warme en vuile binnenlucht, uitwisselt tegen koude en verse buitenlucht. Luchten is niet hetzelfde als ventileren. Bij luchten zet je ramen tegen elkaar open voor extra afvoer en aanvoer van lucht. Dat is nodig om extra vervuiling in huis af te voeren. ‘s Ochtends de slaapkamer luchten is een goed idee, net als de huiskamer luchten als er is gerookt of na een feestje met veel mensen. Dat doe je normaal gesproken éénmaal per dag, 10 tot maximaal 30 minuten lang is genoeg. Ramen en/of deuren openen. Per kamer of verdieping. Slaapkamers, badkamer, woonkamer, keuken, werkkamer. En dan weer dicht en sluiten: als de vervuilde lucht weg is, heeft luchten geen effect meer. Niet langer dan 30 minuten: dan koelt het oppervlak van muren en wanden minimaal af, maar de lucht is ververst en wordt door de massa van die muren en vloeren weer opgewarmd. Het is een gruwel om te zien dat ramen op slaapkamers een hele lange winterdag open staan. Luchten doe je dus kort en hevig!

Ventileren doe je permanent, beheerst en gecontroleerd. Er zijn verschillende manieren en systemen om te ventileren. Ventilatie kost onvermijdelijk energie, omdat er warmte uit de woning verloren gaat. Warme lucht verlaat het huis en frisse buitenlucht komt daarvoor in de plaats. Goed ventileren is essentieel voor je gezondheid en daarom geen energieverspilling. We onderscheiden drie hoofdgroepen: natuurlijke ventilatie, mechanische ventilatie en balansventilatie. Door slim te ventileren kun je stappen zetten om het energieverlies zo klein mogelijk houden. Welke stappen dat zijn hangt af van het soort ventilatie in jouw huis. In de meeste oude huizen zit geen mechanisch ventilatiesysteem. Voor gezonde schone lucht in huis zijn bewoners dan aangewezen op de roosters, klepraampjes, en …. op die naden en kieren in huis. Maar zulke natuurlijke ventilatie is soms onvoldoende. Voor de technische uitvoering, de realisatie, van de verschillende ventilatietechnieken verwijzen we naar Ventilatievoorzieningen in het deel Energieopwekking

Milieu Centraal – Ventileren Rijksoverheid – Hoe kan ik mijn huis ventileren

Voor een gezonde en comfortabele woning is goede ventilatie een noodzaak. Om dit te waarborgen zijn in het Bouwbesluit een aantal basiseisen gesteld aan zaken als debiet, comfort, kwaliteit van de ventilatielucht en richting van de stroming. Daarnaast worden eisen gesteld aan spuivoorzieningen. In de praktijk blijkt echter dat het stellen van deze eisen niet automatisch leidt tot voldoende gezondheid en comfort.

Zo moet voor een woon- en slaapkamer altijd minimaal 7 liter per seconde ververst worden , maar afhankelijk van het oppervlak van een woonkamer 0,9 liter per seconde per m2. Dus voor een woonkamer van 40 m2: 0,9 x 40 = 36 liter per seconde ! Een badkamer of doucheruimte moet met 14 liter per seconde ververst worden en een keuken met maar liefst 21 liter per seconde. Dat zijn 75 m3 lucht per uur !
En dan is er natuurlijk een eis dat de luchtsnelheid, vanwege tocht die je dan ervaart , niet hoger mag zijn dan 0,83 meter per seconde.

Leuk en aardig maar hoe realiseer je die liters per seconde? Wat betekent dat in praktijk voor de grootte van de ventilatieopeningen? Hoe groot moet de spleet onder de deuren zijn? (de z.g. overstroomopening, waar ventilatielucht van de ene naar de andere ruimte stroomt) En hoe hoog moeten die ventilatieopeningen aangebracht worden?
De gegevens en aanwijzingen zijn allemaal vrij toegankelijk. Zie hieronder. Maar een goede installateur kan u wellicht ook snel van dienst zijn!

Toch even een gevoel krijgen voor het benodigde vakmanschap?
Je kunt berekenen hoe groot de netto opening moet zijn van een luchttoevoer (bij natuurlijke ventilatie) Om u een idee te geven: Voor die slaapkamer van 12m2 is de verversing-eis met natuurlijke ventilatie 12*0,9=10,8 l/s = 0,0108 m3/s met een maximum luchtsnelheid van 0,83 m/sec geeft een minimaal doorlaat opening hebben van 0,0108 / 0,83 = 0,0131 m2 ofwel 131 cm2. Bijvoorbeeld 12 x 12 cm vrije opening (als daar nog een rooster of gaas voor zit dan nog iets groter.)
Maar, dit is een heel uitzoekwerk met nog heel wat bijkomende eisen. Misschien toch beter om er ook een goeie vakman bij te halen!

zie voor eisen Bouwbesluit paragraaf 3.6.2 luchtverversing bestaande bouw
zie voor meer praktische vertaling van die eisen:
ISSO-Kennisinstituut voor Bouw en Installatietechniek – 6 Ventilatie